Brexit-stemmers Open voor Vrije Beweging

Meerdere recente peilingen in Europa tonen aan dat de leiders in het VK en de EU steeds meer uit sync zijn met de publieke opinie, terwijl ze proberen een 'ambitieuze reset' door te voeren.

Een aanzienlijk aantal Britse burgers die voor Brexit stemden, staat nu open voor het herinvoeren van vrij verkeer in ruil voor toegang tot de interne markt, blijkt uit een uitgebreide studie uitgevoerd in heel Europa. Deze onderzoeken hebben ook een wederzijds belang onder EU-lidstaten aangetoond om sterkere banden met het Verenigd Koninkrijk te bevorderen.

In een rapport van de European Council on Foreign Relations (ECFR) werd opgemerkt dat de invasie van Rusland in Oekraïne en de verkiezing van Donald Trump als president van de VS de relaties tussen de EU en het VK 'fundamenteel hebben veranderd'.

De consensus aan beide zijden van het Kanaal is duidelijk: de tijd is rijp voor een herbeoordeling van de EU-VK-relaties. In elk land dat is onderzocht, is het streven naar nauwere relaties de meest populaire optie, waarbij de publieke opinie deze kwestie ver vooruitloopt op de standpunten van de overheid.

De ECFR-studie, waarin meer dan 9.000 individuen uit het Verenigd Koninkrijk en de vijf grootste Europese landen — Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en Polen — zijn ondervraagd, laat zien dat er na de verkiezingsoverwinning van Donald Trump in november een opmerkelijke enthousiasme in Groot-Brittannië is voor het herestablishen van relaties met de EU.

Een van de belangrijkste bevindingen was dat 54% van de Britse kiezers die voor Brexit stemden, waaronder 59% in traditioneel conservatieve kiesdistricten, aangaven dat ze nu bereid zouden zijn om volledige vrijheid van beweging voor EU- en VK-burgers te accepteren in ruil voor toegang tot de interne markt.

Deze verschuiving in perspectief kan worden toegeschreven aan de toename van netto-migratie naar het VK sinds 2016, waardoor Brexit-voorstanders de effectiviteit ervan als oplossing voor immigratieproblemen opnieuw overwegen.

Onder de bredere Britse kiezerspopulatie steunde 68% van de respondenten vrij verkeer in ruil voor toegang tot de interne markt, terwijl 19% zich ertegen uitsprak. Deze steun was aanwezig bij bijna alle politieke partijen, met uitzondering van Reform UK, waar 44% van de kiezers ook deze voorstellen steunde.

Een vergelijkbaar percentage van de Britse burgers sprak zijn steun uit voor een wederzijds mobiliteitsprogramma voor jongeren van 18 tot 30 jaar. Dit initiatief wordt gezien als een belangrijke eis van EU-leiders in ruil voor een gunstiger Brexit-overeenkomst, maar werd tot nu toe afgewezen door de Britse premier, Keir Starmer.

Gezien de huidige wereldsituatie benadrukt het rapport dat het VK en de EU “groot en snel” moeten handelen om hun banden te herstellen. Het voegde eraan toe: “Zowel de EU als het VK zijn kwetsbaar voor de heersende mondiale gebeurtenissen en een reset van de relaties is de meest effectieve manier om beide partijen sterker te maken.”

Hoewel EU-politici sceptisch staan tegenover het voorstel om speciale regelingen voor het VK uit te breiden, heeft Starmer ook voorzichtigheid getoond bij het pleiten voor verbeterde relaties. Publieke opinie aan beide zijden van het Engels Kanaal lijkt echter aanzienlijk af te wijken van deze officiële standpunten.

Binnen het Britse electoraat is er een duidelijke steun voor een versterkte relatie met de EU, met 55% die een voorkeur heeft voor nauwere banden met de EU, in tegenstelling tot 10% die een afstandelijkere relatie prefereert en 22% die de huidige status quo wenst.

Deze opvatting wordt onderschreven door een aanzienlijk aantal conservatieve aanhangers, vooral betreffende migratie- en veiligheidskwesties. daarentegen zijn het voornamelijk kiezers van Reform UK die sceptischer zijn over de voordelen van een nauwere verbinding met de EU.

In een peiling die is uitgevoerd in de Europese Unie, gaven meerderheden in elk deelnemend land aan de wens te hebben voor hechtere banden met het VK. Van de respondenten in Duitsland zei 45% dat ze deze voorkeur hadden, gevolgd door 44% in Polen, 41% in Spanje, 40% in Italië en 34% in Frankrijk.

Volgens het rapport is het belangrijk om te erkennen dat Brexit en de toekomstige relatie tussen het VK en de EU belangrijker zijn voor de Britse respondenten dan voor de burgers van andere staten. Maar er is een brede toestemming van Europese publieken om de relaties opnieuw vorm te geven.

Walvisscharen, zowel van Britse als EU-burgers, zijn bereid om een veel ambitieuzere en verdergaande reset te omarmen dan hun regeringen tot nu toe hebben voorgesteld.

Bijna de helft van de Britse bevolking gelooft dat een verhoogde betrokkenheid bij de EU de meest effectieve manier is om de Britse economie te verbeteren (50%), de veiligheid te versterken (53%), migratie effectief te beheren (58%), klimaatverandering aan te pakken (48%), Oekraïne tegen Rusland te steunen (48%) en Groot-Brittannië te positioneren tegenover de VS (46%) en China (49%).

Er was ook aanzienlijke steun onder EU-burgers voor het idee om bepaalde economische concessies na Brexit te verlenen in ruil voor verbeterde samenwerking op cruciale gebieden, zoals collectieve veiligheid.

Peilingen toonden aan dat een meerderheid van de kiezers in Duitsland en Polen, evenals een meerderheid in Frankrijk, Italië en Spanje, vond dat de EU bereid zou moeten zijn om economische concessies aan het VK te bieden om een hechtere veiligheidsband te creëren. Verder zeiden meerderheden of bijna-meerderheden open te staan voor het VK om deel te nemen aan de onderzoeksinitiatieven van de EU.

Deze opvatting zou kunnen extendenten naar het concept van een selectieve toegang voor het VK tot bepaalde aspecten van de interne markt, waarbij een meerderheid van de stemmen in Duitsland (54%) en Polen (53%) het idee van 'speciale toegang' steunden. Zelfs in Frankrijk, dat het minst positief was over dergelijke voorstellen, gaf 41% van de respondenten aan dat ze het ermee eens waren, vergeleken met 29% die het er niet mee eens waren.

Voor EU-burgers omvatten de belangrijkste motieven om de samenwerking met het VK te versterken, de wens om de veiligheid van de EU te waarborgen, met ongeveer 40% van de respondenten uit Duitsland, Italië, Polen en Spanje die deze opvatting steunden, en de behoefte om zich te versterken tegen de Verenigde Staten en China.

Meerderheden in alle vijf EU-landen gaven aan dat een verhoogde samenwerking tussen de EU en het VK de meest effectieve manier zou zijn om de Europese economie te verbeteren, waarbij de steun varieerde van 38% in Spanje tot 26% in Frankrijk. Daarnaast geloofden ze dat het ook effectievere migratiebeheer mogelijk zou maken, met percentages die varieerden van 36% in Frankrijk tot 29% in Duitsland. Een aanzienlijk deel van de bevolking in de EU gaf de indruk dat Brexit een negatieve impact op de Unie heeft gehad.

Hoewel bepaalde Conservatieve en Reform-politici hebben voorgesteld dat het VK politiek meer aansluiting zou moeten zoeken bij een mogelijke Trump-presidentschap ten koste van de Europese banden, lijkt deze visie niet aan te sluiten bij de meerderheid van de kiezers. Toen hen werd gevraagd of het VK prioriteit moest geven aan de relatie met de VS of de EU, opteerde 50% van de Britten voor Europa, terwijl slechts 17% de voorkeur gaf aan de VS.

Europese burgers vertoonden een vergelijkbare terughoudendheid ten aanzien van hun regeringen die de aanpak van Trump zouden overnemen. “De verkiezing van Donald Trump en de volledige invasie van Oekraïne door Poetin hebben de Britse en Europese politiek als een dubbele klap geraakt,” zegt de directeur van de ECFR, Mark Leonard, die het rapport heeft geschreven.

“De brexitterreinen zijn vervaagd en zowel Europese als Britse burgers realiseren zich dat ze elkaar nodig hebben om veiliger te worden. De regeringen moeten nu inhalen op de publieke opinie en een ambitieuze reset bieden.”

Brexit blijkt een kostbare en verdeeldheid scheppende beslissing geweest te zijn voor het VK. De beloofde economische voordelen zijn niet uitgekomen, terwijl handelsbelemmeringen, stijgende kosten en verstoorde toeleveringsketens negatieve gevolgen hebben gehad voor zowel bedrijven als consumenten. Het gebrek aan duidelijkheid en de discrepantie tussen het overheidsbeleid en de publieke opinie heeft voortdurende onzekerheid gecreëerd.

De breuk in de relaties tussen het VK en de EU heeft ook geleid tot een verminderde wereldwijde invloed, vooral op het gebied van veiligheid, klimaatverandering en economische samenwerking. Terwijl de publieke opinie verschuift, is het duidelijk dat de langetermijngevolgen van Brexit veel negatiever zijn dan verwacht, waarmee het VK geïsoleerd en worstelend achterblijft.